Nanodeeltjes zijn zeer kleine deeltjes van een stof, ter grootte van 1 tot 100 nanometer (één nanometer is één miljoenste millimeter). Deze deeltjes hebben bijzondere eigenschappen die wezenlijk kunnen verschillen van ‘normale’ materialen, bijvoorbeeld andere geleiding of magnetische of toxische eigenschappen. Eén van de oorzaken van deze eigenschappen is het relatief gezien enorme grote oppervlak dat nanodeeltjes hebben.
WAT ZIJN NANODEELTJES?
Nanodeeltjes zijn altijd aanwezig in het milieu. Dit kan een natuurlijke oorzaak hebben, zoals bij (bos)branden, of het kan een ongewenst bijproduct zijn, zoals (ultra) fijnstof dat uitgestoten wordt door het wegverkeer en energiecentrales. Sinds de opkomst van de nanotechnologie worden de deeltjes steeds meer doelbewust gefabriceerd voor toepassing in onderzoek, producten of productieprocessen. Hierbij worden hele nieuwe specifieke deeltjes gemaakt.
Veelgebruikte materialen voor nanodeeltjes zijn metaaloxides, silicium of koolstof. Maar in feite kunnen ze van zeer veel verschillende elementen gemaakt worden.
WAT IS HET RISICO?
De bijzondere eigenschappen van nanodeeltjes kunnen ook nieuwe risico’s opleveren bij blootstelling van mens of milieu aan deze deeltjes. Wetenschappers waarschuwen dat nanodeeltjes door hun kleine omvang en afwijkende eigenschappen schadelijker kunnen zijn dan grotere vormen van dezelfde stof. Proefdieronderzoek heeft aangetoond dat blootstelling van de luchtwegen aan bepaalde soorten nanodeeltjes ontstekingen en/of tumoren in de longen kan veroorzaken. Er bestaan echter nog grote witte vlekken in de kennis. Over de gezondheidsrisico’s van nanodeeltjes voor mensen is over het algemeen nog niet veel bekend.
WAAR KOMT EEN WERKNEMER HET TEGEN?
Nanodeeltjes zijn onder andere te vinden in verbrandingsproducten zoals dieseluitlaatgassen, lasrook en de dampen bij laser-snijden. Aan deze ‘onbedoelde bijproducten’ kunnen medewerkers worden blootgesteld. Daarnaast kunnen werknemers die gericht met nanodeeltjes werken, in bijvoorbeeld onderzoeksinstellingen of in de chemische industrie, hieraan worden blootgesteld.
WAAR MOET DE WERKGEVER AAN VOLDOEN?
De werkgever is verantwoordelijk voor de bescherming van de werknemer. Dat betekent dat bedrijven die met nanotechnologie werken, een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) moeten uitvoeren naar de mogelijke risico’s van nanotechnologie en nanodeeltjes. Het uitgangspunt bij te nemen beheersmaatregelen moet, gezien de onzekerheid over risico’s en effecten, het minimaliseren van de blootstelling zijn. Vaak wordt er eerst een meting van bijvoorbeeld lasrook gedaan. Op basis van zo'n meting kunnen dan maatregelen worden genomen.
MAATREGELEN
Om de blootstelling aan nanodeeltjes te minimaliseren moet de arbeidshygiënische strategie worden gevolgd.
Met de Stoffenmanager NANO kan een blootstelingsinschatting gemaakt worden. Meer informatie is te vinden op stoffenmanager en www.stoffenmanager.nl.
In opdracht van VNO-NCW, FNV en CNV, en met subsidie van het ministerie van SZW, is een handleiding,Veilig werken met nanomaterialen, opgesteld. Met deze handleiding kunnen werkgevers en werknemers zelf de risico’s rondom het werken met nanomaterialen in kaart brengen en via een keuze in de geboden beheersmaatregelen, een bedrijfseigen Plan van Aanpak opstellen.
Momenteel is nog onvoldoende wetenschappelijke kennis beschikbaar om gezondheidskundige grenswaarden vast te stellen voor de maximale blootstelling voor mensen die werken met nanomaterialen. Als alternatief kunnen ‘tijdelijke nanoreferentiewaarden’ als pragmatische richtwaarden worden gebruikt om de blootstelling van werknemers te beperken.
Het RIVM heeft tijdelijke nanoreferentiewaarden afgeleid voor de 23 meest gebruikte nanomaterialen, waaronder koolstofbuisjes (gebruikt om materialen te versterken) en nanozilver (gebruikt vanwege zijn antibacteriële eigenschappen). Deze waarden zijn uitsluitend bedoeld als pragmatische richtwaarden en garanderen niet dat een blootstelling lager dan de nanoreferentiewaarde veilig is. Het blijft daarom belangrijk om de blootstelling van werknemers aan nanomaterialen zo laag mogelijk te houden. Bovendien heeft het de hoogste prioriteit om zo snel mogelijk voldoende kennis te ontwikkelen om specifieke gezondheidskundige grenswaarden vast te stellen die de gezondheid van werknemers daadwerkelijk beschermen. (Bron: ministerie van SZW.)
METEN GEHALTE NANODEELTJES
In de afgelopen jaren is de meetapparatuur voor nanodeeltjes verbeterd en kleiner geworden. Hierdoor zijn er meer mogelijkheden om onderzoek te doen naar de mogelijke blootstellingen aan nanodeeltjes.
BRONNEN
De kabinetsvisie nanotechnologieën heeft geleid tot de oprichting van het Kennis- en Informatiepunt Risico’s (KIR) van nanotechnologie bij het RIVM. Naast VROM zijn ook de ministeries VWS en SZW opdrachtgevers van het KIR nano.
Meer info op: RIVM.
Bron: http://www.arboportaal.nl/onderwerpen/nanodeeltjes
