Beter niet sporten bij een drukke weg ook als er geen normen worden overschreden, dan is de lucht niet altijd gezond

Het Steunpunt Milieu en Gezondheid in België publiceerde onlangs een nieuwe studie waaruit blijkt dat sporten langs een drukke weg zeer schadelijk is. Vooral voor kwetsbare groepen, zoals kinderen, ouderen en personen die lijden aan cardiovasculaire en respiratoire aandoeningen, is deze aanbeveling van belang.

Vuile lucht kan ziek maken. Gezonde mensen kunnen klachten krijgen en bij mensen met een longziekte kunnen klachten verergeren. Ook als er weinig luchtvervuiling is. Want ook als er geen normen worden overschreden, dan is de lucht niet altijd gezond.

Er zijn 3 redenen waarom sportbeoefenaars een groter risico lopen bij het inademen van de vervuilende stoffen.

1. Allereerst treedt er een proportionele verhoging op van de hoeveelheid ingeademde vervuilende stoffen
tijdens het sporten door de grotere ventilatie (ademhaling) die plaatsvindt.

2. Daarnaast wordt een grotere fractie van de lucht opgenomen via de mond tijdens sporten. Hierdoor worden de mechanismen in de neus die instaan voor filtratie gepasseerd.

3. Tenslotte zorgt de verhoogde snelheid van de luchtstroom ervoor dat de vervuilende stoffen dieper in de luchtwegen belanden. Er is een grotere neerslag van fijn stof in de longen tijdens het sporten,. Dit ligt ongeveer 5x hoger dan in rust. Bij mensen leidt een combinatie van fysieke activiteit en luchtvervuilende stoffen, inclusief ozon, tot een verhoging in vernauwing van de luchtwegen en belemmering van de luchtstroom, in vergelijking met dezelfde blootstelling in rust. De reactie op ozon hangt af van de concentratie ozon, de blootstellingsduur en het niveau van de ventilatie. De effecten worden dus sterk verhoogd door het sporten.

Tijdens het beoefenen van sport zijn er slechts kleine concentraties van vervuilende stoffen (ozon en stikstofdioxyde NO2) nodig om gelijkaardige longschade te ontwikkelen dan er veroorzaakt wordt door hoge concentraties van dezelfde stoffen bij een persoon in rust. De symptomen zijn irritatie van neus en keel, niezen, hoesten, kortademigheid en pijn in de borst. Ook misselijkheid en hoofdpijn kunnen optreden. Intensief sporten in een omgeving met hoge ozonconcentraties draagt bij tot het ontstaan van astma.
De longfunctie wordt beperkt en dit effect wordt versneld door het sporten. Atleten zijn kwetsbaarder omdat hun ventilatie sterk toeneemt tijdens het sporten. Dit maakt dat ozon ook in lage concentraties schadelijke effecten kan veroorzaken tijdens fysieke activiteit.

De persoonlijke blootstelling aan fijn stof is eveneens groter bij personen die sporten langs een stadsweg dan de blootstelling van een sedentaire persoon en van een sportbeoefenaar in landelijk gebied.

De blootstelling aan vluchtige organische componenten VOC’s wordt ook beïnvloed tijdens het sporten. Fietsen en lopen in stedelijk milieu resulteert in hogere blootstelling dan fietsen in landelijk gebied.

Kinderen zijn extra gevoelig. Tijdens het buiten spelen krijgen de kinderen immers grotere hoeveelheden polluenten tot zich dan diegene die dit niet doen, waardoor ze vatbaarder zijn voor chronische effecten van luchtvervuiling, zoals astma.
Ook astmalijders zijn vatbaarder voor de negatieve effecten van luchtvervuiling tijdens het sporten.

Hoewel de gezondheidseffecten van regelmatige lichaamsbeweging niet te ontkennen vallen, is het volgens de studie raadzaam om sport niet uit te oefenen langs drukke verkeerswegen en bij voorkeur te sporten op momenten van de dag waarop de luchtvervuiling minder sterk is, zoals in de vroege ochtend. In extreme omstandigheden, bijvoorbeeld bij hoge ozonconcentraties is het niet aangeraden om buiten te sporten. Vermits de concentraties van ultrafijn stof zeer hoog zijn naast, en vooral windafwaarts, van een drukke verkeersweg, maar snel afnemen in functie van de afstand tot de verkeersweg, verdient het aanbeveling niet te sporten langs een dergelijke verkeersweg maar liever enkele honderden meters verwijderd.
De volledige studie is te vinden op : www.milieu-en-gezondheid.be

Wat kunnen wij doen om de luchtkwaliteit langs grote wegen te verbeteren?

Gemeten is dat bij de tunnelmonden van de ringwegen om steden heen zich de hoogste concentratie schadelijke stoffen bevinden. UC Technologies heeft een tunnelventilatiesysteem ontwikkeld die gebruik maakt van natuurlijke luchtstromen. Op deze manier trachten wij op een efficiente en energiezuinige manier de luchtvervuiling van de snelwegen te reduceren.

SPORTEN IN VERVUILDE BUITENLUCHT, NOG STEEDS GEZOND?

Zoals je hierboven al kon lezen zijn wetenschappers het erover eens dat luchtvervuiling ongezond is voor het ademhalingsstelsel van mensen. Voor sporters is luchtvervuiling nog ongezonder. Dat komt onder andere omdat vijf keer meer fijn stof wordt afgezet in de longen tijdens het sporten. De combinatie van fysieke activiteit en luchtvervuilende stoffen, inclusief ozon, leidt bij mensen tot een vernauwing van de luchtwegen (bronchoconstrictie), waardoor de luchtstroom wordt belemmerd. Aangezien sporters sneller en dieper ademhalen, kunnen zelfs betrekkelijk kleine concentraties van vervuilende stoffen, zoals stikstofoxide en ozon longschade veroorzaken of tot het ontstaan van astma leiden.

Metingen tonen aan dat mensen in de buurt van een drukke weg veel meer zijn blootgesteld aan PM10. Verondersteld wordt dat hetzelfde geldt voor personen die nabij een drukke verkeersweg sporten. Personen die langs een stadsweg sporten worden meer blootgesteld aan fijn stof dan mensen die niet of in een landelijk gebied sporten.

Naast stikstofoxide, fijn stof en ozon, zijn ook de vluchtige organische stoffen (VOC’s) zoals benzeen, zeer vervuilend en ongezond. Enkele van deze stoffen zijn zelfs kankerverwekkend. De blootstelling aan VOC’s kan ook worden verhoogd tijdens fysieke inspanningen in een omgeving met veel wegverkeer. Zo is uit onderzoek gebleken dat bij fietsers in stedelijke buitenlucht de benzeengehaltes in het lichaam vijf maal hoger lagen dan bij fietsers in een landelijke omgeving.

HART- EN VAATSTELSEL

Tijdens het sporten adem je intenser, dieper en meer via de mond. Daardoor worden ongezonde stoffen minder gefilterd en komen ze vaak dieper in de longen terecht. Dit verhoogt vervolgens de kans op aderverkalking en op hart- en vaatziekten. Zo werd bijvoorbeeld bij de New York City Runners, na een oefensessie van 30 minuten, een flinke stijging waargenomen van het niveau van carboxyhemoglobine, van 1,7% naar 5,1 %). De waargenomen waarden kwamen overeen met het niveau van regelmatige rokers.

CONCLUSIE

Dat regelmatig sporten grote gezondheidsvoordelen met zich meebrengt, valt niet te betwijfelen. Toch lijkt het erop dat het sporten best gebeurt in een omgeving zonder druk verkeer, bij voorkeur een groene omgeving en op momenten van de dag waarom de luchtvervuiling minder sterk is, zoals in de vroege ochtend. In extreme omstandigheden, bijvoorbeeld bij hoge ozonconcentraties, is het niet aangeraden om buiten te sporten.

Dit mag echter niet betekenen dat mensen minder aan lichaamsbeweging doen. Het moet eerder een motivatie zijn om de auto te laten staan, en met de fiets of te voet ergens heen te gaan. En ook de overheid kan zijn steentje bijdragen door de sportinfrastructuur in een groenere omgeving in te planten en fiets- en wandelpaden wat meer af te schermen van drukke verkeerswegen. Tot slot moet er een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen atleten en vrijetijdssporters. Atleten beoefenen immers zeer intens een sport en kunnen dus zeer frequent en diepgaand worden blootgesteld aan luchtverontreiniging. Dit geldt niet voor de vrijetijdssporters, die minder intens en minder frequent aan lichaamsbeweging doen, en bij wie sport eerder als ontspanning dient.

Blijf dus aan sport doen, is de boodschap. Voldoende dagelijkse lichaamsbeweging is gezond. Maar vermijdt omgevingen met sterk verontreinigde lucht, zoals drukke verkeerswegen.

Wie loopt risico?

Bij matige luchtvervuiling krijgen vooral gevoelige groepen (meer) klachten. Van ernstige luchtvervuiling kunnen óók gezonde mensen klachten krijgen. Soms ademen we korte tijd vervuilde lucht in, bij zomersmog, in de file of nabij een snelweg. Meestal nemen de klachten af als de luchtvervuiling afneemt. Wie lange tijd vervuilende stoffen in ademt, bijvoorbeeld als iemand dicht bij een drukke weg woont of naast vervuilende industrie, loopt het risico op blijvende ziekten als astma of COPD (chronische bronchitis of longemfyseem). Mensen die extra risico lopen, kunnen in het ziekenhuis worden opgenomen of eerder overlijden door veel fijn stof. Mensen die extra risico lopen zijn:
• mensen met astma en COPD of een zeldzame chronische longziekte, zoals longfibrose, bronchiëctasieën, alpha-1, sarcoïdose of pulmonale hypertensie
• mensen met hart- en vaatziekten of diabetes
• ouderen met een zwakke lichamelijke conditie
• kinderen
• mensen die zware inspanning leveren in de buitenlucht door werk of sport

Wat zijn de klachten?

• vermindering van de conditie van de longen, de longfunctie
• (verergering van) longklachten als piepen, hoesten en kortademigheid
• ontstekingen in de longen
Zomersmog (met ozon) kan bovendien leiden tot:
• oog-, neus- en keelirritaties;
• hoesten, pijn op de borst, kortademigheid;
• hoofdpijn, misselijkheid en duizeligheid.

Wat kan ik doen bij luchtvervuiling?

Activiteiten
• Vermijd plekken waar meer luchtvervuiling voorkomt, zoals drukke stadsgebieden en verkeerswegen.
• Wilt u als fietser minder vervuilde lucht inademen, kies dan een route met zo min mogelijk autoverkeer.
• Doe bij smog geen (zwaar) lichamelijk werk buiten.
• Vermijd sporten dichtbij drukke stadswegen, provinciale wegen of snelwegen.
• Laat de auto zo veel mogelijk staan, want in de auto is de lucht vaak ook erg vuil. Vooral in de file.
• Plan, bij zomersmog, uw buitenactiviteiten zo mogelijk vóór 12 uur en na 20 uur. Wilt u toch ‘s middags sporten, doe dit dan bij voorkeur binnen.

Thuis
• Het is belangrijk uw huis te blijven ventileren en luchten. De binnenlucht wordt immers snel vies en vochtig vooral door douchen, koken etc. Lucht bij voorkeur buiten de spitsuren en niet aan de kant van uw woning die aan een drukke weg ligt. Ton Hauzer: “Hebt u een mechanisch ventilatiesysteem, kies voor HEPA filtratie. Zorg dat de capaciteit van de installatie op peil blijft door de filters regelmatig te vernieuwen.”
• Probeer blootstelling aan luchtvervuiling door vuurwerk of haardrook te voorkomen door binnen te blijven en ramen, deuren en ventilatieroosters te sluiten.

Medicijnen
• Neem zo nodig extra medicijnen. Let op of u meer klachten krijgt bij hitte, bij een bepaalde luchtvochtigheid, temperatuurwisselingen of smog. Gebruik dan uw medicijnen vaker. Wacht daar niet mee tot u klachten krijgt, maar probeer deze te voorkomen. Inhaleer bijvoorbeeld uw luchtwegverwijder een half uur vóórdat u naar buiten gaat.
• Overleg met uw arts hoe vaak u uw medicijnen maximaal mag gebruiken. Dat geldt ook voor een prednisonkuur. Spreek duidelijk met uw arts af bij welke (weers)omstandigheden u deze kunt gebruiken. Helpen extra medicijnen niet, neem dan contact op met uw arts. Het is verstandig uw huisarts om gericht advies te vragen, ook wanneer u naast longklachten een andere chronische ziekte hebt.

Bij hitte
Op warme zomerdagen met luchtvervuiling, kunt u meer klachten krijgen.
• Drink voldoende: zeker 2 liter verdeeld over de dag, óók als u geen dorst hebt. Het is belangrijk om te blijven zweten, daarmee koelt u af als het warm is. Vermijd alcohol, koffie of thee. Het drinken van bouillon helpt om het zout aan te vullen dat u verliest door zweten. Ook tomatensap en ijs bevatten zout, net als fruit en vruchtensappen. Als u te weinig drinkt, kan het luchtwegslijmvlies uitdrogen waardoor klachten kunnen toenemen. Drink meer als u weinig plast en als uw urine donker is. Wanneer u (ook) hartklachten hebt en plastabletten gebruikt, moet u extra op voldoende zout en vocht letten.
• Vermijd inspanning. Ga niet sporten bij meer dan 30 graden of bij meer dan 28 graden in de zon. Voor veel mensen is het bij een lagere temperatuur ook al veel te warm om te sporten. • Blijf uit de hitte; blijf binnen of zoek buiten regelmatig een plek met schaduw en wat wind. Draag een hoed, zonnebril en luchtige, lichte kleding.
• Zorg voor koelte. Leg af en toe een koele handdoek in uw nek of neem een lauwe douche of bad. Zoek een koele ruimte op. Gebruik zonwering of gordijnen tegen de zon. • Open de ramen als dat verkoeling brengt. Zet ’s nachts zoveel mogelijk ramen wijd open. Sluit de ramen ’s morgens op tijd.
• Let op met airconditioning. Die kan namelijk luchtwegklachten verergeren door de droge lucht en het temperatuurverschil met buiten. Voor verkoeling in huis kunt u het beste een ventilator gebruiken. Kiest u toch voor airconditioning, stel het apparaat dan niet te droog of te koel af, hooguit 5 graden koeler dan buiten. Voorkom ook dat een airco vuile lucht rond blaast. Gebruik een airco die goed te reinigen is en doe dit volgens het voorschrift.
• Let op elkaar. Help ouderen of zieken in uw omgeving om deze adviezen op te volgen. Bezoek hen een of tweemaal per dag. Laat hen voldoende drinken en een ventilator gebruiken. Bel tijdig een arts als iemand bijvoorbeeld te warm, suf of verward lijkt of wegvalt.

Kinderen
• Voor kinderen gelden dezelfde adviezen als voor volwassenen. Laat uw kind bij hitte veel drinken en eventueel een extra puf nemen van de luchtwegverwijder.
• Heeft uw kind ernstig astma, laat het dan bij zomersmog alleen in de ochtend buiten spelen, en niet te lang. Houd de klachten van uw kind goed in de gaten.
• Gaat uw kind naar school, overleg dan met de leerkracht of uw kind bij ernstige smog binnen kan blijven.
• U kunt er bij de keuze van een school op letten dat deze minstens 300 meter van een drukke snelweg of 50 meter van een provinciale weg of drukke stadsweg af ligt.
• Laat uw kind bij warm weer niet alleen thuis of in een auto.
• Krijgt uw kind bij smog meer klachten, raadpleeg dan de arts. Bij klachten
• Hebt u vragen over (onbekende) klachten, raadpleeg uw huisarts. • Hebt u een chronische longziekte in ernstige mate en merkt u dat uw klachten toenemen bij smog, vraag dan aan uw arts of u meer of andere medicijnen moet gebruiken.

Algemene informatie over luchtkwaliteit

• www.longfonds.nl/buitenlucht: Uitgebreide informatie over wat luchtvervuiling is en wat het met uw gezondheid doet.
• www.rijksoverheid.nl/ministeries/ienm: Informatie van de overheid over luchtkwaliteit en gezondheid. Kijk bij het dossier Luchtkwaliteit.

Bij vragen kunt u bellen met Informatie Rijksoverheid: 1400
• www.infomil.nl: InfoMil informeert overheden over milieubeleid.
• www.milieuengezondheid.nl: Deze website is een wegwijzer naar informatie over milieu en gezondheid
• www.compendiumvoordeleefomgeving.nl: Het Compendium voor de leefomgeving geeft informatie over milieu en natuur in Nederland.

Actuele gegevens over luchtkwaliteit

• http://teletekst.nos.nl: Teletekst pagina 711 en 712.
• www.lml.rivm.nl: Hier vindt u een actueel overzicht van de aanwezigheid van vervuilende stoffen in Nederland op dit moment. Ook vindt u hier een voorspelling van de luchtkwaliteit voor twee dagen vooruit.. Deze voorspelling wordt gedaan voor de stoffen fijn stof (PM10) en ozon (O3). Tijdens perioden met smog staan er op pagina 712 adviezen over hoe u het beste kunt omgaan met de vervuiling.